کد مطلب:35678 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:17

گنجینه پرسمان » اعتقادات

آيا اين ادعاي قاضي عبدالجبار معتزلي در مورد وجوب امر به معروف و نهي از منكر صحيح است كه ميگويد: «در ميان امت كسي با وجوب آن مخالف نيست، جز گروه اماميه»؟

متأسفانه او در اين نسبت راه خطا پيموده و علت آن اين است كه به كتب اماميه مراجعه نكرده و با دانشمندان آنان در اين مورد سخن نگفته است، در حالي كه كتابهاي فقهي و كلامياماميه بر وجوب آن گواهي ميدهند.
امام باقر(ع) دربارة اين دو عامل اصلاح جامعه چنين ميفرمايد: «إِنّ الأَمر بالمعروف والنَهي عن المُنكر، سَبيل الأنبياء و مِنهاج الصُلحا، فَريضة عَظيمة تُقام بها الفرائض، وتُؤمّن المذاهب، وتَحلّ المكاسب و تَردُّ المَظالم و تُعمّر الأرض، و يَنتصفُ من الأَعداء و يَستقيم الأمر». (شيخ حر عاملي، وسائل الشيعة 11 /باب دوازدهم از باب جهاد/حديث 1)
[امر به معروف و نهي از منكر، راه پيامبران، طريقة صالحان است، فريضة بزرگي هستند كه به وسيلة اين دو، واجبات تحقق ميپذيرد و راهها امن و كسبها حلال و اموال به صاحبانشان پس داده ميشود و زمين آباد و دشمنان قصاص ميشوند و امور مسلمانان اصلاح ميپذيرد.]
انسان از مسامحة قاضي و امثال او در شگفت است كه چگونه چنين انديشة باطلي را به اماميه كه پيوسته يك سوم مسلمين را تشكيل ميدهند نسبت ميدهد، در حالي ك معاصر او شيخ مفيد استاد كلام شيعه، در كتابهاي كلاميخود بر وجوب آن تصريح ميكند و ميفرمايد:
«امر به معروف و نهي از منكر به وسيلة زبان ـ در صورت نياز ـ بر همه واجب كفايي است، تا حجت بر جاهل تمام شود». (اوائل المقالات/98)
خواجه در تجريد ميگويد: «والأمر بالمعروف واجب وكذا النهي عن المنكر، و بالمندوب مندوب».
[امر به معروف و نهي از منكر واجب است و امر به مستحب، بسان خود او مستحب است] (نصير الدين /متن تجريد در كشف المراد/ 271)
شايد چيزي كه ماية اشتباه قاضي شده است، مسألة وجوب جهاد ابتدايي با كافران است كه در سخنان امام هشتم، چنين وارد شده است: «جهاد همراه با امام عادل واجب است، آن كس كه در اين جهاد در راه جان و مال خود كشته شود، شهيد است» (حر عاملي، وسائل الشيعة 11/باب 12/ حديث 10)
آيا مقصود از امام عادل، امام معصوم است يا مطلق پيشواي عادل؟ گروهي از محققان آن را به پيشواي عادل زمان هر چند امام معصوم نباشد تفسير ميكنند و فرمان او را در وجوب جهاد كافي ميدانند. (جواهر الكلام 21/13)
قاضي عبد الجبار، اماميه را به قول به عدم وجوب امر به معروف متهم كرده، ولي از عقيدة اشاعره در مورد پيروي از دستور سلطان ستمگر سخني به ميان نياورده است، در حالي كه آنان اطاعت او را واجب و خروج بر او را حرام و اطاعت او را ماداميكه امر به حرام نكند، اطاعت خدا ميانگارند. آيا يك چنين تسليم در برابر ظالم و ستمگر با وجوب امر به معروف سازگار است، در حالي كه احاديث مروي از پيامبر بر خلاف آن دلالت دارند.
پيامبر گرامي(ص) فرمود: «بزرگترين جهاد، گفتار عادلانه است نزد حاكم ستمگر». (ترمذي، سنن /4)
و نيز فرمود: «هرگاه مردم ستمگر راببينند و او را از كار خودباز ندارند، ممكن است عذاب همگان را فرا گيرد» (ترمذي، سنن/4)

---

: استاد محقق جعفر سبحاني
فرهنگ عقائد و مذاهب اسلامي ج 4